არც ისე დიდი ხანია რაც რეკლამებმა სატელევიზიო და ბეჭდური ფორმატიდან სოციალურ ქსელებში გადაინაცვლა და ორმხრივი კომუნიკაციის ფორმა მიიღო, მომხმარებლის შესახებ მის მიერვე ონლაინ განთავსებული მონაცემების სისტემური ანალიზის შედეგად მას მიეწოდება ინდივიდუალურად მორგებულ პროდუქტი სასურველივე ფორმატით.

განსაკუთრებული პოპულარობით როგორც მარკეტერთა, ისე პოტენციურ სარეკლამო ადრესატ მომხმარებელთა შორის Facebook გამოირჩევა.

ალბათ დაკვირვებიხართ, რომ ფავორიტი აპლიკაციები ხშირად იმ პროდუქტის შესახებ ფასდაკლებაზე გაცნობებთ, რაც ახლა ყველაზე მეტად გჭირდებოდათ, ან სულაც არ იცოდით, ამის შესახებ, თუმცა სავარაუდოდ ძალიან მალე შეიტყობთ. ბოლო დღეების განმავლობაში თუ ხშირად ხედავთ ტურისტული კომპანიებისა და სასტუმროების რეკლამებს კონკრეტულ, თქვენთვის უჩვეულო ლოკაციაზე, გაიხსენეთ, იქნებ სულ მალე თქვენი ქორწინების იუბილე მოდის, მეუღლემ კი სწორედ ამ მიმართულებით მოგზაურობის ნატვრა გაუზიარა ონლაინ მეგობრებს. ეს ყველაფერი დამთხვევებზე მეტად ჭკვიანურ ალგორითმს უნდა მივაწეროთ. სოციალურ ქსელებში მუშავდება მომხმარებელთა შესახებ საკმაოდ დიდი მოცულობის ინფორმაცია. მათ საფუძველზეც იქმნება საერთო პროფილი, რომელიც თქვენს ინტერესებს, ზოგად მახასიათებლებს შეიცავს. ფორმალურად თქვენ მიერ უშუალოდ მიწოდებული საიდენტიფიკაციო მონაცემების, აუდიოვიზუალური მასალის გარდა, აღიწერება თქვენივე ონლაინ აქტივობაც, კერძოდ, რა სახის პოსტებითა თუ პუბლიკაციებით ინტერესდებით, და ჩერდებით ყველაზე დიდხანს სქროლვისას, რომელს უბრუნდებით, რა ნაწილს უზიარებთ მეგობრებს, რა ტიპის ინფორმაციას გიზიარებენ თავად მეგობრები, განსაკუთრებით მაშინ, როცა ერთსა და იმავე სახის პოსტის შესახებ რამდენიმე ადამიანი გაცნობებთ.   ყურადღება ექცევა ასევე ფოტოებიდან მიწოდებულ ინფორმაციას თქვენი საყვარელი გასართობი ადგილებისა და ახლობელ ადამიანთა წრის დასადგენად, რაც გამოსადეგია განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ თქვენ თავად ვირტუალური აქტივობით არ გამოირჩევით.

სწორედ ამ ინდივიდუალურად პროფილირებულ მონაცემთა საფუძველზე ხდება თითოეული რეკლამის სამიზნე ჯგუფის განსაზღვრა.

Facebook-ი ფლობს და ამუშავებს მონაცემებს არამარტო ძირითადი აპლიკაციის, არამედ Instagram-ისა და Whatsapp-ის მომხმარებელთა შესახებ, შესაბამისად, თითოეულ მათგანზე ცალ-ცალკე თქვენი აქტივობა, ემატება მონაცემთა ერთიან ბაზას, საიდანაც ერთიანი პრინციპით დგინდება შესაბამისი რეკლამები, რომლებიც შემდგომ ამ პლატფორმებზე შეგხვდებათ. ასეთი მოცულობის სისტემატიზებული ინფორმაციის არსებობა კი არაერთ კითხვასა და პირად სივრცეში ჩარევის საფუძვლიან შიშს აჩენს მომხმარებლებში.
მონაცემთა დაცვის ზოგადი რეგულაციის (GDPR) ამოქმედებამ გაზარდა მონაცემთა სუბიექტის როლი და ჩართულობა მონაცემთა დამუშავების პროცესში, რის საპასუხოდაც, ფეისბუქმა მომხმარებლებს საკუთარი მონაცემების კონტროლისთვის შესთავაზა ახალი ფუნქცია - „რატომ ვნახულობ/ვხედავ ამ რეკლამას?“ რომლის საშუალებითაც შესაძლებელია ინფორმაციის მიღება,   ვინ არის რეკლამის ავტორი და რა ნიშნით შეირჩა მისი ადრესატი, იქნება ეს ასაკობრივი ჯგუფი, სქესი თუ ლოკაცია, თუმცა რამდენად სრულყოფილია ეს ინფორმაცია, ამას ეჭვქვეშ ფეისბუქის მიერ მონაცემთა დამუშავების შესახებ არაერთი გახმაურებული საქმე აყენებს.

GDPR-ის  ამოქმედებისთანავე  ავსტრიის  სასამართლოში  დაიწყო  დავა  Facebook-ის წინააღმდეგ. რეგულაციის თანახმად, მონაცემთა დამმუშავებლები, რომლებიც საკუთარ სერვისს სთავაზობენ ევროკავშირის მოქალაქეებს, ვალდებულნი არიან უზრუნველყონ მომხმარებლისთვის თავისუფლება აირჩიოს სურს თუ არა მისცეს მას წვდომა და უფლება დაამუშავოს მონაცემები იმ მოცულობითა და მიზნებით, რომლებიც არ არის აუცილებელი სერვისის მისაწოდებლად. ამასთან, შესაძლებელი უნდა იყოს უარის თქმა მონაცემთა სარეკლამო მიზნებისთვის გამოყენებაზე, სერვისზე წვდომის დაკარგვის გარეშე, რაც მიუთითებს  იმაზე, რომ თანხმობა დამუშავებაზე უნდა იყოს რეალური და გააზრებული. Facebook-ის შემთხვევაში სარეკლამო მიზნებისთვის მონაცემთა დამუშავებაზე უარის თქმა ავტომატურად ნიშნავს აპლიკაციის გამოყენებაზე უარს, რაც ეწინააღმდეგება რეგულაციის დათქმას.

2015 წლის ფეისბუქის განცხადების თანახმად, მათ მიერ დამუშავებული მონაცემებზე წვდომა არ გააჩნდათ მესამე პირებს, მათ შორის, რეკლამის შემკვეთებს, მათი ალგორითმი დამოუკიდებლად ადგენდა სამიზნე ჯგუფებს, თუმცა მოგვიანებით Wall Street Journal-მა დაადგინა მონაცემების მესამე პირებზე გადაცემის ფაქტი, რაც სოციალური ქსელის წარმომადგენლებმაც დაადასტურეს. მას შემდეგ არაერთხელ გამჟღავნდა მსგავსი ფაქტი, თუმცა უმეტესწილად მიზეზად ფეისბუქი ჰაკერულ თავდასხმას ასახელებდა.

საგულისხმოა ისიც, რომ, კომპანიის განცხადებით, პირადი მიმოწერა იყო სრულად დაშიფრული, თუმცა მოგვიანებით გამჟღავნდა, რომ მომხმარებელთა ძალადობისა და სხვა დარღვევებისგან დაცვის მიზნით ხდება შეტყობინებების ზოგადი სკანირება, შესაბამისად პირად შეტყობინებებში გაგზავნილი ფოტოები და ბმულები ავტომატურად დადარდება იმ ინფორმაციასთან, რომელსაც სისტემა მიიჩნევს სავარაუდო ძალადობის შემცველად, მსგავსების დადგენის შემთხვევაში კი ეს ინფორმაცია დაიბლოკება, მოინიშნება და გადაეგზავნება  კომპანიის  შესაბამის  განყოფილებას. ეს ყოველივე საფუძვლიან  ეჭვს  აჩენს იმაზე, რომ შესაძლოა ამ სახით დამუშავებული ინფორმაცია შეემატოს რეკლამის შეთავაზებისთვის  სისტემატიზებულ მონაცემებს.

საბოლოოდ, რისკების არსებობა არათუ გამორიცხავს, არამედ მეტად გამოკვეთს მომხმარებელთა აქტივობის საჭიროებას მონაცემთა დამუშავების პროცესში. ევროკავშირის ახალი მოწესრიგება მონაცემთა სუბიექტს აძლევს მაქსიმალური ჩართულობის საშუალებას, ამ უფლების გამოყენება კი ჩვენსავე ინტერესშია. იმის ცოდნა, თუ „რატომ ვხედავ ამ რეკლამას?“, ზოგადი ცნობების ქონა პროცესზე, კონტროლის ყველა მექანიზმის გააზრებულად გამოყენება
ის აუცილებელი მინიმუმია, რაც პირადი ცხოვრების თავისუფლების დაცვისთვის შეგვიძლია გავაკეთოთ, განსაკუთრებით კი მაშინ, როცა საქმე ინფორმაციულ გიგანტებთან გვაქვს.